İlaç Alerjileri

Alerjik ilaç reaksiyonları, ilacın uygun dozda kullanımından sonra dakikalar, saatler bazen günler içinde ortaya çıkan önceden bilinemeyen, kişinin bağışıklık sisteminin beklenmeyen şekilde çalışması sonucu görünen belirti ve bulgulardır. Alerjik ilaç  reaksiyonları tüm ilaç reaksiyonlarının %5-10’unu oluşturur. Hastalar tarafından sıkça dile getirilmesine rağmen gerçek ilaç alerjisi oranları oldukça düşüktür. Erişkinlerde ilaç alerjisi çocukluk çağına göre daha sık gözlenir.

  • Hangi ilaçlar ile alerji daha sık gözlenir?

Antibiyotikler, ağrı kesiciler, epilepsi ilaçları, kanser ve romatizma tedavisinde kullanılan ilaçlar. Ayrıca uzun süreli ve tekrarlayan ilaç kullanımı, ilacın kas ya da damar içine uygulanması, ilacın kimyasal yapısının karmaşık olması ilaç alerjisi gelişme riskini artırır.

İlaç alerjileri erken (ilaç alımından sonra ilk saatler içinde)ve geç ( saatler, günler sonra) olmak üzere ikiye ayrılır. Geç tip ilaç  alerjileri erken tipe göre daha sıktır.

İlaç alerjilerinde en sık deri tutulumu olur. Erken tipte kaşıntılı, küçüklü büyüklü kabarıklıklar, ürtiker (kurdeşen) gözlenir (figür 1). Anjioödem olarak adlandırılan dudaklarda, göz kapaklarında şişme de eşlik edebilir.

Figür 1. Ürtiker (kurdeşen)

Bazen hayatı tehdit edici ani tip alerjik reaksiyonlar (anafilaksi) olabilir; öksürük, hırıltı, nefes darlığı, boğulma hissi, burun akıntısı, kaşıntısı, hapşırık, yutkunamama, dilde şişme, kan basıncında düşme, bayılma gibi şikayetler görülebilir.

Geç tip reaksiyonlarda deride küçük, pembe- kırmızı döküntüler (figür 2) olabildiği gibi nadiren derinin büyük bir kısmında ve ağız içi, dudaklar gibi daha iç organları saran zarlarda yaygın su toplaması ve soyulmanın olduğu durumlar da görülebilir ve çok tehlikelidir (figür 3). Ayrıca geç reaksiyonlarda karaciğer, böbrek gibi organların fonksiyonlarında bozulmalar meydana gelebilir.

Figür 2.

Figür 3.

İlaç alerjisi alerji uzmanı tarafından değerlendirilir. Ayrıntılı ilaç reaksiyonu hikayesi ve hastanın ihtiyacına göre şüpheli ilaçlar veya alternatif ilaçlar ile testler yapılmaktadır. Eğer deri testi yapılacak formu varsa ilaç ile deri üzerine damlatma (figür 4) ve deri altına koyma şeklinde deri testleri öncelikle yapılır. Eğer bu testler negatif çıkarsa ilaç karşılaştırma testi alerji uzmanı gözetiminde yapılır. İlaç karşılaşma testinde ilaç küçük dozlarda verilmeye başlanır ve eğer reaksiyon olmazsa belli aralıklarla doz giderek arttırılır ve hastanın alması gereken toplam doza tamamlanır. Klinikte hasta 2-4 saat takip edilir. Reaksiyon gelişmez ise ilaç alerjisi tanısı dışlanır, gelişirse ilaç alerjisi tanısı onaylanır. Geç tip ilaç reaksiyonlarında ise ilaç ile yama testi (figür 5), gerekirse ilaç karşılaşma testi yapılabilir. Su toplaması, iç organların tutulumu gibi ağır ilaç alerjilerinde tanısal test yapılamaz ve ilacın alımı mutlak yasaklanır.

Figür 4. Pozitif ilaç deri testi

Figür 5. Pozitif yama testi

  • Alerjik olunan ilaç tekrar verilebilir mi?

İlacın uygun alternatifi yok ve ilacın tekrar verilmesi mutlak olarak yasak değil ise alerji uzmanının planladığı şekilde duyarsızlaştırma tedavisi yapılabilir. Böyle durumlarda hastaneye yatırılarak doktor ve hemşireler tarafından çok yakın gözlem altında alacağı dozun milyonda bir dozundan başlanarak ilaç yavaş yavaş verilerek vücudun bu ilaca karşı tepkisizliğe alışması sağlanır. Bu duyarsızlaşma durumu ilacın geçici olarak kullanımına olanak sağlar.

İlaç alerjisi hakkında ilgi duyabileceğiniz diğer bilgilere ulaşmak için aşağıdaki linke tıklayabilirsiniz.

https://www.aid.org.tr/eriskinlerde-ilac-alerjileri/

Türkiye Ulusal Alerji ve Klinik İmmünoloji Derneği